ผู้เข้าร่วมการปฐมนิเทศโครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะปีที่ 3 ที่อยุธยา (ซ้าย) และหาดใหญ่ (ขวา)
โครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะ โดยสถาบันการเดินและการจักรยานไทย ดำเนินงานให้สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) อย่างต่อเนื่องมาเป็นรุ่นปีที่ 3 ผ่านขั้นตอนแรกของการพัฒนาโครงการ ขณะนี้แกนนำพร้อมลงมือขับเคลื่อนงานแล้ว
อย่างที่ได้รายงานไปเป็นลำดับถึงการดำเนินงานโครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะในรุ่นปีที่ 3 ซึ่งมีการปรับปรุงหลักเกณฑ์ขั้นตอนการดำเนินงานหลายส่วนจากสองรุ่นแรก ในปี 57-60 เพื่อปรับปรุงให้โครงการมีโอกาสประสบความสำเร็จยิ่งขึ้น ในปีนี้หลังจากประกาศรับกลุ่มที่สนใจแสดงความประสงค์ที่จะทำโครงการนี้เข้ามา ทำการคัดเลือกขั้นต้นตามเกณฑ์ของ สสส. จัดการประชุมเชิงปฏิบัติแนะนำการพัฒนาโครงการไปแล้วโดย 63 ชุมชน/พื้นที่ได้รับการคัดเลือก สุดท้ายในขั้นตอนพิจารณาสนับสนุนทุนมีโครงการย่อยที่มีความพร้อมจะดำเนินงานจำนวน 60 ชุมชน/พื้นที่กระจายอยู่ในจังหวัดต่างๆ ดังนี้: ภาคเหนือ 13 ชุมชน/พื้นที่ ในจังหวัดอุตรดิตถ์ ลำพูน แพร่ น่าน พะเยา สุโขทัย ตาก และพิจิตร, ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 14 ชุมชน/พื้นที่ ในจังหวัดนครราชสีมา ขอนแก่น มุกดาหาร ศรีสะเกษ ร้อยเอ็ด ชัยภูมิ อุบลราชธานี ชัยภูมิ กาฬสินธุ์ และยโสธร, ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคตะวันตก 19 ชุมชน/พื้นที่ ในจังหวัดฉะเชิงเทรา ประจวบคีรีขันธ์ พระนครศรีอยุธยา นครนายก สระบุรี กาญจนบุรี สิงห์บุรี ชลบุรี อ่างทอง และกรุงเทพฯ, และภาคใต้ 14 ชุมชน/พื้นที่ ในจังหวัดปัตตานี นครศรีธรรมราช ตรัง พังงา นราธิวาส ยะลา พัทลุง และสงขลา
ขั้นต่อมาของโครงการคือ “การปฐมนิเทศ” ซึ่งเป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นเป็นปีแรก เพื่อให้ทุกชุมชนเห็นเป้าหมายร่วมกันสามประการ คือ (1) จำนวนคนใช้จักรยานในชีวิตประจำวันที่มีหลากหลายทุกกลุ่มวัยเพิ่มขึ้นไม่ต่ำกว่าร้อยละ 15 และเกิดการรับรู้ในวงกว้างของพื้นที่ดำเนิน (2) แกนนำเป็นตัวจักรสำคัญในการทำงาน สร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมผลักดันส่งเสริมชุมชน สามารถนำกระบวนการที่ได้เรียนรู้นี้ไปทำงานเรื่องจักรยานหรือเรื่องอื่นๆ ต่อในพื้นที่ได้ และ (3) มีการให้ความสำคัญกับการปรับปรุงกายภาพ ภูมิทัศน์ และโครงสร้างพื้นฐานที่รองรับการใช้จักรยาน โดยเฉพาะของกลุ่มในชุมชนที่โครงการจะเข้าไปส่งเสริมสนับสนุนเป็นหลัก
บรรยากาศของการปฐมนิเทศ
เนื่องจากชุมชน/พื้นที่ที่ได้รับการคัดเลือกกระจายอยู่ทั่วประเทศ บางชุมชนอยู่ห่างไกล จึงแบ่งจัดการปฐมนิเทศเป็นสองครั้งเพื่อความสะดวก สำหรับชุมชน/พื้นที่ในภาคเหนือ (13) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (14) และภาคกลาง-ตะวันออก-ตะวันตก (19) รวม 46 ชุมชน จัดที่ตัวเมือง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อวันที่ 11-12 กันยายน 2561 มีผู้เข้าร่วม 95 คน และสำหรับชุมชน/พื้นที่ในภาคใต้ 14 ชุมชน ทั้งนี้มีชุมชนมุสลิมจากสามจังหวัดชายแดนไทย-มาเลเชีย คือชุมชนบาลูกากาปัส จ.นราธิวาส ชุมชนมาตอรูซอ จ.ยะลา และชุมชนบ้านน้ำบ่อ จ.ปัตตานี โดยจัดที่เมืองหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา เมื่อวันที่ 20-/ กันยายน 2561 มีผู้เข้าร่วม 32 คน
พัฒนาการอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งอาจถือได้ว่าเป็น “นวัตกรรม” ของโครงการชุมชนจักรยานเพื่อสุขภาวะในปีที่ 3 นี้ คือ การเสนอรูปแบบแนวทางการส่งเสริมการใช้จักรยานให้เจ้าของโครงการในแต่ละชุมชน/พื้นที่ซึ่งมีบริบทแตกต่างกัน ได้เลือกเน้นเป็นกลุ่มเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์หลักของการใช้จักรยาน ได้แก่ (1) เด็กและเยาวชน (2) ผู้สูงอายุ (3) สิ่งแวดล้อม (4) สุขภาพ (5) การท่องเที่ยว (6) การบูรณาการเข้ากับภารกิจของท้องถิ่น และ (7) การกำหนดมาตรการของชุมชน
บรรยากาศของการปฐมนิเทศ
ผู้เข้าร่วมได้ใช้โอกาสที่มาร่วมการปฐมนิเทศพัฒนาโครงการไปมากหากเปรียบเทียบกับในสองปีแรก โครงการมีความชัดเจนมาก ทั้งเป้าหมาย กระบวนการทำงาน และผลลัพธ์ที่คาดหวัง ในขณะเดียวกัน กลุ่มแกนนำจากชุมชนต่างๆ ที่จะมาเป็นผู้ดำเนินงานมีความหลากหลายมากขึ้น เช่น ในด้านอายุ-วัย ที่มีทั้งผู้สูงอายุไปจนถึงวัยรุ่นเยาวชน โดยในปีนี้ไม่มี “นักจักรยาน” หรือมีก็เป็นนักจักรยานที่รู้แล้วว่า การสร้างชุมชนจักรยานเป็นมากกว่าการปั่นจักรยานออกทริปวันเสาร์-อาทิตย์
ขั้นต่อไปของโครงการจะเป็นการดำเนินงานตามแผนที่พัฒนาขึ้นมาในกิจกรรมครั้งนี้ ซึ่งทางสถาบันฯ จะนำมารายงานต่อไป
กวิน ชุติมา กรรมการสถาบันการเดินและการจักรยานไทย รายงาน
