การสำรวจข้อมูล คือรากฐานความสำเร็จชุมชนจักรยาน

เรียบเรียงจากหนังสือ “ประเทศไทยสร้างเมืองจักรยานได้ ฉบับครูและผู้ปฏิบัติการในโรงเรียน” จัดทำโดย มูลนิธิสถาบันการเดินและการจักรยานไทย

• 

วิธีการหนึ่งที่จะช่วยให้การขับเคลื่อนชุมชนจักรยานในโรงเรียนให้สำเร็จได้ คือเรื่องธรรมดาที่หลายคนอาจจะมองข้ามไปอย่าง “การสำรวจข้อมูล” เพราะการทำงานบนฐานข้อมูลจะช่วยให้เรามองเห็นทิศทางการขับเคลื่อนได้ชัดขึ้น เข้าใจว่าในพื้นที่นั้นจำเป็นต้องดำเนินการเรื่องใด และเรื่องใดจะเป็นแรงส่งให้เกิดความสำเร็จ

การสำรวจข้อมูลเป็นเรื่องที่ต้องดำเนินการตั้งแต่เริ่มโครงการ เพื่อใช้ข้อมูลเป็นฐานในการทำงาน ซึ่งข้อมูลสำคัญที่ควรสำรวจมี 6 เรื่อง คือ 1.ข้อมูลการเดินและการใช้จักรยานของนักเรียนทุกแง่มุม 2.สภาพแวดล้อมของการเดินหรือการขี่จักรยานมาเรียน 3.การสนับสนุนของผู้ปกครอง 4.สิ่งอำนวยความสะดวกในการเดินหรือการใช้จักรยานอย่างปลอดภัย 5.พฤติกรรมการใช้รถใช้ถนนของคนในชุมชน 6.พฤติกรรมการใช้จักรยานของเด็ก

ทีนี้เราจะมาคลี่ 6 เรื่องนี้ออกมาดูว่าในแต่ละเรื่องมีรายละเอียดอะไรกันบ้าง
1.ข้อมูลการเดินและการใช้จักรยานของนักเรียนทุกแง่มุม
• ข้อมูลระยะทางระหว่างบ้านและโรงเรียน : หากนักเรียนส่วนใหญ่มากกว่า 80% บ้านอยู่ไกลจากโรงเรียนเกินกว่า 2 กิโลเมตร การขับเคลื่อนให้เกิดชุมชนจักรยานในโรงเรียนอาจทำได้กับนักเรียนจำนวนน้อย จนไม่มีพลังมากพอจะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
• การเป็นเจ้าของจักรยาน : เพื่อให้รู้ว่านักเรียนมีจักรยานพร้อมปั่นจักรยานมาโรงเรียนกี่คน และนักเรียนที่ต้องการความช่วยเหลือมีกี่คน
• ทัศนคติของนักเรียนต่อการเดินและการใช้จักรยานในการขับขี่ : เพื่อใช้ในการออกแบบกิจกรรมที่จะช่วยส่งเสริมทัศนคติที่ดีในการใช้จักรยาน และสร้างแรงจูงใจให้นักเรียนใช้จักรยานในชีวิตประจำวัน

2.สภาพแวดล้อมของการเดินหรือการขี่จักรยานมาเรียน
ความเสี่ยงต่อความปลอดภัยของนักเรียนในการเดินหรือการขี่จักรยานมาโรงเรียนมีเรื่องใดบ้างเช่น ในช่วงเวลาที่เด็กนักเรียนมาเรียนและกลับบ้านมีรถประเภทใดที่ต้องใช้ถนนร่วมกัน มีจำนวนมากน้อยเพียงใด หรือเส้นทางในการเดินหรือการขี่จักรยานมีความเสี่ยงหรือไม่ ถนนคับแคบหรือมีสภาพเป็นหลุมเป็นบ่อหรือไม่ ต้องปั่นบนถนนสายหลักหรือไม่ การสำรวจข้อมูลชุดนี้จะมีผลต่อการไปกำหนดกติกาการใช้รถใช้ถนนในชุมชนเพื่อความปลอดภัยสำหรับเด็ก

3.การสนับสนุนของผู้ปกครอง
สำรวจความคิดเห็นของผู้ปกครองว่ามีแรงหนุนมากน้อยเพียงใด เรื่องไหนที่ผู้ปกครองกังวลใจมากที่สุด สำรวจข้อมูลชุดนี้เพื่อนำไปใช้ประเมินว่าโครงการจะจัดการหรือแก้ปัญหาเหล่านั้นได้หรือไม่ ทั้งการแก้ปัญหาด้วยตนเอง หรือเชื่อมประสานกับภาคีที่มีศักยภาพมาช่วยแก้ปัญหาให้

4.สิ่งอำนวยความสะดวกในการเดินหรือการใช้จักรยานอย่างปลอดภัย
สำรวจสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ที่จะช่วยให้การให้การใช้จักรยานปลอดภัย เช่น มีร้านซ่อมจักรยานที่จะช่วยให้ใช้จักรยานได้อย่างมั่นใจหรือไม่ ป้ายเตือนจำกัดความเร็วได้ทำหน้าที่อย่างมีประสิทธิภาพหรือไม่

5.พฤติกรรมการใช้รถใช้ถนนของคนในชุมชน
สำรวจพฤติกรรมการใช้รถใช้ถนนของคนในชุมชน นอกจากจะนำไปแก้ไขเรื่องวินัยการใช้ถนนร่วมกันให้ปลอดภัยยิ่งขึ้นแล้ว การสำรวจข้อมูลชุดนี้ยังมีประโยชน์ในการออกแบบการขับเคลื่อนด้วย ไม่ว่าจะเป็นการออกแบบกิจกรรมหลักที่ต้องดำเนินการ รวมถึงภาคีสำคัญที่จะต้องเชื่อมประสานความร่วมมือเข้ามาช่วยขับเคลื่อน ตามบทบาทภารกิจของแต่ละหน่วยงาน ไม่ว่าจะเป็นการประเมินศักยภาพการขับเคลื่อนงาน การวางเป้าหมาย การวางจังหวะแผนงานแต่ละระยะให้ประสบผลสำเร็จ

6.พฤติกรรมการใช้จักรยานของเด็ก
โดยสำรวจข้อมูลการเดินหรือการใช้จักรยานในวิถีชีวิตของเด็ก เช่น มีกิจกรรมใดบ้าง หรือช่วงเวลาใดบ้างที่เด็กใช้จักรยานหรือเดินในชีวิตประจำวัน ข้อมูลชุดนี้จะทำให้มองเห็นว่าพฤติกรรมหรือลักษณะ การใช้จักรยานแบบเดิมของเด็กเป็นอย่างไร และมองเห็นว่าถ้าจะส่งเสริมให้ใช้จักรยานหรือส่งเสริมให้เดินในวิถีประจำวัน จะมีความเป็นไปได้มากน้อยเพียงใด และจะต้องมีกิจกรรมเสริมในเรื่องใด เพื่อให้การขับเคลื่อนเป็นจริงได้

การสำรวจข้อมูลเบื้องต้นใน 6 เรื่องสำคัญนี้ คณะกรรมการที่กำลังทำงานขับเคลื่อนชุมชนหรือองค์กรให้เป็นชุมชนจักรยานอยู่ สามารถนำไปใช้งานได้โดยปรับรายละเอียดเรื่องที่สำรวจให้เข้ากับชุมชนหรือองค์กรของเรา ก็จะช่วยให้พบความสำเร็จได้ง่ายขึ้นครับ