เรียบเรียงจากหนังสือ “ประเทศไทยสร้างเมืองจักรยานได้ ฉบับผู้บริหารเมือง” จัดทำโดย มูลนิธิสถาบันการเดินและการจักรยานไทย
หากชุมชนไหนกำลังพยายามปรับเปลี่ยนพื้นที่ในชุมชนให้เป็นมิตรกับการปั่นจักรยานอยู่ แต่รู้สึกว่าไปได้ช้าหรือไม่ก็ติดขัดตรงโน้นตรงนี้ ขอให้ลองพิจารณาเครื่องมือชนิดหนึ่งที่เรียกว่า “กลไกเชิงนโยบาย” ซึ่งชุมชนหลายแห่งใช้เป็นพิมพ์เขียวในการพัฒนาเป็นเมืองจักรยานได้สำเร็จมาแล้ว
กลไกเชิงนโยบายคืออะไร?
กลไกเชิงนโยบายคือการทำงานขับเคลื่อนเชิงระบบ โดยใช้แผนพัฒนาหลักเป็นกลไกให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในทุกระดับดำเนินการตามนโยบายนั้น เนื่องจากทุกหน่วยงานรับรู้และขับเคลื่อนลงสู่การปฏิบัติไปพร้อมกัน กลไกชนิดนี้จึงเปรียบเสมือนพิมพ์เขียวที่ทุกฝ่ายจะช่วยกันก่อร่างสร้างเมืองสองล้อขึ้นมา
ตัวอย่างชุมชนที่น่าสนใจของการใช้เครื่องมือชนิดนี้ คือเทศบาลตำบลโพธิ์ชัย อ.พนมไพร จ.ร้อยเอ็ด ใช้กลไกนี้โดยผู้บริหารให้ความเห็นชอบแนวทางพัฒนาเมืองที่เอื้อต่อการเดินและใช้จักรยาน พร้อมกำหนดเป็นนโยบายเข้าไปในแผนพัฒนาของเทศบาลตำบลโพธิ์ชัย เพื่อเป็นเครื่องมือให้ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องดำเนินงาน อีกทั้งชุมชนก็พร้อมจะปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตสู่การเดินและใช้จักรยาน การขับเคลื่อนจึงสำเร็จโดยง่าย
อีกตัวอย่างคือเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ อ.เมืองกาฬสินธุ์ จ.กาฬสินธุ์ ได้ขับเคลื่อนเรื่องนี้โดยมีเครือข่ายในพื้นที่เข้าร่วม พร้อมกับจัดตั้งคณะกรรมการเพื่อร่วมดำเนินงานในรูปแบบของคณะกรรมการ และได้กำหนดนโยบายลงในเทศบัญญัติโดยมีงบประมาณสนับสนุนการขับเคลื่อนด้วย
หากผู้บริหารเข้าร่วมเป็นผู้กำหนดนโยบายจะเป็นปัจจัยในการขับเคลื่อนเมืองได้รวดเร็วยิ่งขึ้น เนื่องจากสามารถผลักดันได้ทั้งระดับนโยบาย และยังกำกับให้นโยบายลงสู่การปฏิบัติให้เป็นจริง ไม่ต้องผ่านขั้นตอนในการดำเนินงานหลายขั้น
ในขณะเดียวกันบทบาทของผู้บริหารเมืองมิใช่มีเพียงผลักดันให้เกิดนโยบายและจัดสรรงบประมาณเพื่อการขับเคลื่อนเท่านั้น แต่ต้องมองเห็นภาพของการขับเคลื่อนเพื่อให้ผู้คนได้ใช้จักรยานสัญจรในชีวิตประจำวันได้จริง ซึ่งผู้บริหารสามารถเปิดพื้นที่ให้คนทุกกลุ่มได้เข้าร่วมขับเคลื่อน เอื้ออำนวยให้เกิดการหนุนเสริมกระบวนการทำงานระหว่างกัน เพื่อนำไปสู่การสร้างความยั่งยืนของชุมชนหรือเมืองจักรยานได้อย่างเหมาะสม ตอบโจทย์บริบทของพื้นที่ได้ดียิ่งขึ้น
การสร้างกลไกในการขับเคลื่อนเชิงนโยบายจึงเป็นสิ่งจำเป็นในแง่ของผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรมและสร้างความยั่งยืนในระยะยาว
